فرآیند دوگان سازی

رساله حاضر یکی از فرآیندهای واژه سازی بنام فرآیند دوگان سازی را مورد بررسی قرار داده است . فرآیند مذکور فرآیند صرفی و اشتقاقی متداولی است که در آن بخشی از یک واحد واژگانی و یا کل آن تکرار شده، و معمولا برای رساندن مفاهیمی مانند جمع، تکرار، تداوم و یا شدت بکار می رود. جزئی را که تکرار می شود دوگانی می نامیم . دوگانی وندی است که قبل از واژه، در میان و یا پس از آن قرار گیرد. به منظور پی بردن به نحوه عمل این فرآیند در فارسی، فرهنگ زبان فارسی (6 جلدی) اثر دکتر معین انتخاب و واژه های دو جزئی آن - واژه هایی که در آنها بخشی از واژه پایه و نه تمام آن تکرار شود - استخراج گردید. این نوع واژه ها در دستور سنتی اتباع و در زبانشناسی نوین دوگانی ناقص نامیده شده اند. اتباع یا واژه های دوگانه در دستورزبان فارسی از مقوله اسم، صفت و یا قید بشمار می روند و گاه پس از ترکیب با واژه های دیگر نقش فعلی را هم عهده دار می شوند. اتباع دارای معنی واژگانی مستقلی نیست . معنی افاده شده از آن در فرهنگ لغت فارسی یافت نمی شود. مانند: منگ در سنگ و منگ که به معنای گیج نه کلوخ و غیره در فرهنگها ثبت شده است . دوگانی ناقص را می توان به سه نوع آغازی (نک و نال، کت و کلفت)، میانی (پاره پوره، تاراغ و توروغ) و پایانی (هارت و پورت ، شیک و پیک) تقسیم کرد.